Door Paul Hendrik, medewerker bij OZ100
“In deze geglobaliseerde wereld zijn we vervallen in een globalisering van onverschilligheid. We zijn gewend geraakt aan het lijden van anderen: het raakt ons niet meer, het gaat ons niet aan, het is niet onze zaak […]. We zijn een samenleving die het vermogen om te huilen is kwijtgeraakt, om ‘mee te lijden’ met de ander […].”
(homilie bij bezoek aan vluchtelingenkamp op Lampedusa, 8 juli 2013)
Op Tweede Paasdag werd door het Vaticaan gemeld dat paus Franciscus ‘is teruggekeerd naar het Huis van de Vader.’ Net als de rest van de wereld, zijn wij aangeslagen en verdrietig over de dood van een paus die heel dicht bij mensen stond.
Franciscus, geboren als Jorge Bergoglio uit Italiaanse immigranten in Buenos Aires, was als jezuïet gevormd in de geest van innerlijke reflectie en intellectuele verdieping, maar ook door de roeping om ‘in de wereld’ te zijn - daar waar het schuurt, waar mensen leven, lijden en hopen. Hij was een man van gebed en van actie, van stilte en van uitgesproken betrokkenheid bij wie dreigde te worden vergeten.
Zijn sociale bewogenheid was geen strategie, maar een levenshouding. In zijn encycliek ‘Laudato Si’ riep hij op tot een ‘integrale ecologie’ waarin zorg voor de aarde en zorg voor de mens onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Ook in ‘Fratelli Tutti’ sprak hij over het onrecht dat diep verankerd zit in onze economische systemen, over het onvermogen van de wereld om te huilen om de armen, de vluchtelingen, de uitgeslotenen. De ‘globalisering van de onverschilligheid,’ noemde hij het. Zijn gehele pontificaat bleef hij oproepen om terug te keren naar medemenselijkheid.
Behalve een morele autoriteit was hij ook een mens met een liefde voor boeken, poëzie en de kracht van verhalen. Hij haalde vaak schrijvers aan - van Dante tot Dostojewski - omdat hij geloofde dat literatuur van belang is voor persoonlijke rijping en spirituele verdieping. Het opent onze verbeelding voor het lijden en de waardigheid van de ander.
Paus Franciscus herinnerde ons eraan dat geloof nooit los te maken is van gerechtigheid dat bidden ook betekent: doen wat je kunt! En dat echte spiritualiteit altijd de ander ziet -vooral diegene die anders over het hoofd worden gezien.
Zelf ben ik opgegroeid in de Katholieke Kerk en dat is waarschijnlijk ook waarom men mij gevraagd heeft om deze bijdrage te schrijven: omdat hij voor mij persoonlijk niet alleen de leider van de Katholieke Kerk was, maar ook een moreel kompas. Vooral omdat hij zijn leven in teken stelde van dienstbaarheid, rechtvaardigheid en menselijke nabijheid.
En hoewel de theologische verhandelingen van zijn voorganger Benedictus XVI mij óók aanspraken, waren de teksten van Franciscus praktischer en meer gericht op ons dagelijks leven. Sterker, bij hem waren het niet slechts woorden maar vooral ook hoe hij zelf leefde.
Overigens was dat ook hoe hij de oecumene benaderde: niet via theologische discussies met andere christenen maar via gezamenlijk gebed en gezamenlijk optrekken in het bestrijden van armoede, uitsluiting en ongelijkheid.
Daarmee laat hij ons allemaal, katholieken en niet-katholieken, niet alleen woorden na maar een te volgen voorbeeld.
Photo by Kai Pilger on Unsplash
